Amsterdam Eet. Een geschiedenis in gerechten

In 2025 viert Amsterdam zijn 750-jarig bestaan. Het Allard Pierson draagt daaraan bij met een zinnenprikkelende tentoonstelling over koken en eten in Amsterdam. In een reis door de geschiedenis ontdek je wat er zoal op de borden van Amsterdammers lag. Kookboeken, menukaarten, archeologische vondsten, handschriften en andere bronnen geven inzicht in de culinaire tradities van de stad tot aan de dag van vandaag. Het blijkt dat de inwoners van Amsterdam altijd een ‘nieuwsgierige maag’ hebben gehad.

Gerechten

In de tentoonstelling over Amsterdamse eetcultuur staan de gerechten centraal; van dagelijkse kost tot haute cuisine, van lekkernij tot medicijn. Te beginnen met haring die in de middeleeuwen bij arm en rijk op het menu stond, zelfs bij het ontbijt. Het laatste gerecht is nasi goreng, symbool voor de diversiteit in keukens in de naoorlogse stad. Andere voorbeelden zijn de oesterpastei, met exclusieve specerijen die ook een rol speelden in de gezondheidsleer; de oliebol, al een populaire lekkernij in de 17de eeuw; biefstuk, favoriet in Amsterdamse restaurants; het bekende Amsterdamse zuur, onlosmakelijk verbonden met de Joodse gemeenschap in Amsterdam en het broodje kroket, dat in de jaren '40 door de bakkerijen Febo en Van Dobben werd geïntroduceerd. Bij elk gerecht staat een kookboek uit de collectie van het Allard Pierson in de schijnwerpers, aangevuld met andere kookboeken, objecten en recepten. Er zijn topstukken bij zoals het enige bekende exemplaar van het oudste kookboek van Amsterdam uit 1617 en een uniek Portugees-Joods receptmanuscript van rond 1800.

Iconisch voor Amsterdam

De tentoonstelling laat niet alleen zien wát er gegeten wordt maar ook door wie, wanneer en waar. Prenten, schilderijen, tekeningen en foto’s laten zien hoe de eetcultuur zowel een spiegel van de stad is, als een motor voor de stedelijke ontwikkeling. Op oude kaarten zijn markten en eetgelegenheden te zien zoals herbergen in de binnenstad, buitenplaatsen waar de elite groenten verbouwde, statige grachtenpanden met personeel in de keukens en de 19e-eeuwse middenklasse-wijken en arbeidersbuurten waar een heel andere eetcultuur heerste. In de 18de eeuw kwamen er veel invloeden uit Frankrijk, een eeuw later verschenen er chique restaurants naar Parijs voorbeeld. Verschillende migrantenkeukens deden hun intrede en broodjeswinkels en snackbars gingen het straatbeeld bepalen. Steeds weer zijn nieuwe etenswaren iconisch voor Amsterdam.

Trends

De tentoonstelling biedt ook een blik op de rol van voeding en eten in de huidige stad én op de uitdagingen in de toekomst. Bij diverse gerechten en thema’s zijn hedendaagse Amsterdamse chefs of experts uitgenodigd die een toelichting geven vanuit hun vakgebied. Je komt namen tegen zoals Wim de Beer en Jos Timmer van Restaurant De Kas, culinair journalist Hiske Versprille, food reviewer Nana Asare (Connecting Flavors) en Jurino Ignacio (Superdushichef). Zij delen hun expertise over trends zoals seizoensgebonden eten en het uitwisselen van recepten.

Amsterdammers aan tafel

Samen met acht afgevaardigden uit alle Amsterdamse stadsdelen ontwikkelt het Allard Pierson een presentatie over de diversiteit aan eetculturen in de stad. Onder begeleiding van beeldend kunstenaar Malou Sumah delen de deelnemers persoonlijke verhalen over dierbare gerechten en tradities rondom de eettafel. Deze verhalen worden samengebracht in een textielwerk. Gesprekken ‘aan tafel’ met de afgevaardigden zijn op film vastgelegd. Zelf kun je ook bijdragen aan het groeiende 'tafelkleed'. Zo eindigt de tentoonstelling met een icoon voor de diversiteit aan eetculturen van Amsterdammers van nu.

Amsterdam eet is mede mogelijk gemaakt door het Zadelhoff Cultuurfonds, VSB fonds, het Amsterdams Fonds voor de Kunst en het Cultuurfonds.