Tot aan de Tweede Wereldoorlog was slechts één exemplaar van de Hagada gedrukt door David Abenatar Melo bekend. Deze werd bewaard in de Bibliotheca Rosenthaliana, de collectie Joodse cultuurgeschiedenis van het Allard Pierson. Het exemplaar ging verloren tijdens de Tweede Wereldoorlog toen de Bibliotheca Rosenthaliana door de nazi’s geconfisqueerd werd en naar Duitsland werd gebracht. Nadat de collectie in 1946 weer terugkeerde naar Amsterdam werd het gebedenboek als vermist genoteerd.
De ontdekking van dit tweede exemplaar van de Melo Hagada, met unieke tekstdelen die geen onderdeel waren van het eerste exemplaar, is van groot belang. Zo bevat dit Spaanstalige gebedenboek een zeldzaam Portugees gebed voor het slapengaan dat is ingebonden vóór de titelpagina. Het gebed lijkt uniek te zijn en is mogelijk een originele compositie van de drukker David Abenatar Melo zelf. Het is bovendien opvallend omdat gedrukte Joodse gebeden in het Portugees tot in de 20ste eeuw vrijwel niet voorkwamen.
De aankoop van de Hagada markeert dat de Portugees-Israëlietische gemeenschap meer dan vier eeuwen deel uitmaakt van de stad Amsterdam en een belangrijke bijdrage heeft geleverd aan de Joodse boekdrukkunst in de 17de en 18de eeuw. Op 7 september jongstleden vierde de Portugees-Israëlietische Gemeente in Amsterdam het 350-jarig bestaan van de monumentale Portugese synagoge.
David Abenatar Melo
Drukker David Abenatar Melo (1569-1632) was een Portugese converso, iemand die gedwongen was zich te bekeren tot het katholicisme, die de Inquisitie ontvluchtte. Hij trok naar Amsterdam en keerde weer terug naar het Jodendom. In 1616 richtte hij een drukkerij op om te voorzien in de liturgische behoeften van de snelgroeiende Sefardische gemeenschap in de hoofdstad.
Conservator Rachel Boertjens: “De verwerving van dit gebedenboek is een bijzondere kans voor het Allard Pierson om de wereldberoemde verzameling 17de-eeuwse Amsterdamse Joodse drukken en handschriften te versterken. Dit unieke liturgische materiaal sluit aan bij het onderzoek dat we stimuleren naar de ontwikkeling van de Sefardisch Joodse gemeenschap in de vroegmoderne tijd van Joods Amsterdam.”
Bibliotheca Rosenthaliana
De Bibliotheca Rosenthaliana is de collectie Joodse cultuurgeschiedenis van het Allard Pierson. Het is een van de belangrijkste erfgoedcollecties op het gebied van Joodse cultuurgeschiedenis op het Europese vasteland. De bibliotheek bevat een wereldberoemde collectie Amsterdamse Joodse drukken en handschriften waaronder een unieke verzameling Hagadot uit de 17de en de 18de eeuw. In 2023 werd de Bibliotheca Rosenthaliana toegevoegd aan het Unesco Memory of the World Register.
De aankoop is mogelijk gemaakt door Stichting Levi Lassen, het Rosenthal Fonds en het Steenbergen Fonds/Amsterdams Universiteitsfonds, en de Vrienden van het Allard Pierson.