De historicus is als de prins die Doornroosje wakker kuste. Zij of hij is degene die het oude papier dat in archieven en bibliotheken rust tot leven kan brengen. Nu zijn er documenten uit archieven te halen: geboorteaktes, testamenten en andere documenten die feitelijke informatie geven, jaartallen, namen, gebeurtenissen. Maar daarnaast is er zoveel meer. Met brieven kan de historicus het drama van de geschiedenis voelbaar maken – en toch wordt het merendeel daarvan weggegooid. Natuurlijk: opruimen is noodzakelijk – maar juist het niet opruimen maakt van geschiedschrijving een avontuur.
Het kan dan gaan om bewaarde dagboeken zoals dat van Anne Frank, om de brieven van zeelui wiens schip gekaapt werd of de piepkleine boekjes die Doopsgezinden in de 16e eeuw lieten drukken om mee te kunnen nemen als ze vluchtten voor vervolging. Of het concept van de brief die Aagje Deken aan de haar toen onbekende Betje Wolff stuurde en die het begin van de vriendschap zou gaan betekenen – de echte brief is niet overgeleverd. Juist papieren die bij toeval bewaard zijn gebleven kunnen meer prijsgeven over het verleden dan documenten die toch al van overheidswege opgeslagen werden.
Marita Mathijsen is emeritus-hoogleraar Nederlandse Letterkunde aan de Universiteit van Amsterdam. Zij is gespecialiseerd op het gebied van de achttiende en negentiende-eeuwse literatuur en cultuur. Tot haar bekendste werken horen de gefingeerde interviewbundel De geest van de dichter (1992) die bekroond werd met de Multatuliprijs, de mentaliteitsgeschiedenis De gemaskerde eeuw (2002), de cultuurhistorische studie Historiezucht: de obsessie met het verleden (2013) en de biografie Jacob van Lennep: een bezielde schavuit (2018, longlist Geschiedenisprijs en shortlist biografieprijs. In 2024 verscheen de biografie: Een vrije geest. Het uitzonderlijke leven van Betje Wolff.